Doğal Afetler Çocuklara Nasıl Anlatılabilir?

Doğal afetler her ne kadar her yaştaki insan için stresli bir olay olsa da çocuklarda çok daha fazla kaygı uyandırır. Uzmanlar, bunun nedeninin, ne olduğunu her zaman anlayamamaları ve ne olacağını bilememelerine bağlıyor; bu iki durum da onlar için korkutucu bir senaryo yaratıyor.

Çocukların anlayabileceği bir dilde tanımlandığında doğal afetler, dünya üzerindeki doğal süreçlerin neden olduğu büyük olumsuz olaylar olarak belirleniyor. Çocuklara doğal afetleri anlatırken doğal afet örnekleri arasında seller, depremler, tsunamiler, yanardağ patlamaları ve kasırgalara yer veriyoruz. Deprem başta olmak üzere bunlar gibi trajik olaylar meydana geldiğinde, çocukların başa çıkması zor olabilir.

Deprem doğrudan ailenizi etkilemiş ya da çocuğunuz depremden fiziksel olarak etkilenmemiş olsa da son zamanlarda yaşanan toplumsal acının içerisine çekilmiş olabilir; her iki durumda da bir ebeveyn olarak ne söyleyeceğinizi bilmek bu zor zamanı kolaylaştırmaya yardımcı olabilir. Çocuklarla doğal afetler hakkında nasıl konuşulacağını ve bu zorlu süreci daha kolay nasıl atlatacağınızı bilmek için buradaki ipuçlarından faydalanabilirsiniz.

Çocuklar Neden Doğal Afetlerden Korkar?

Şüphesiz ki doğal bir afet her yaştan birey için korkutucudur. Doğal afetlerin yıkıcı güçleri vardır ve tam olarak ne yapacaklarını, nasıl bir yıkıma sebep olacaklarını tahmin edemeyiz. Geleceklerini biliyor olsak da, ne olacağına, tam olarak ne zaman geleceğine veya nerede ortaya çıkacağına dair bir garanti hiçbir zaman yok. Çocuklar ise bu senaryonun aksine ne olacağını bildiklerinde başarılı olurlar, düzenli ve planlı bir rutin izlediklerinde kendilerini güvende hissederler. Doğal afetler öngörülemez oldukları için bu onları daha da korkutur. Doğal afetler hem çocuklar hem de yetişkinler için doğası gereği korkutucu olsa da, bir doğal afet deneyimi, duygularını sözlü ifade etme ve düzenleme becerisinden yoksun olan küçük çocuklar için çok daha bunaltıcı ve tepkisel bir sürece dönüşebilir.

Deprem gibi doğal afetler sonrasında yaşanan stres sonucu bebekler ve küçük çocuklar;

• Rutinlerde kaymalar veya bozulmalar olabilir,
• Aynı zamanda itirazlar artabilir,
• Size bağlı halden bağımlı hale gelebilir,
• İfade etmek yerine daha sık ve sebebini anlamadığınız şekilde ağlamalar olabilir,
• Temas istekleri artabilir,
• Uyumakta zorlanabilir veya daha fazla uyumak isteyebilir,
• Öfke nöbetleri, ağlamalarda artış görülebilir,
• Tekrarlayıcı ve agresif oyunlar oynayabilirler,
• Normalden daha az veya daha fazla yiyebilir,
• Ebeveynlerine veya bakıcılarına daha yakın olmak isteyebilir,
• Güvende olduklarına dair tekrarlanan güvenceye ihtiyaçları olur.

Felaket sonrası korkmak tamamen doğaldır, ne de olsa bir felaketin olmasını siz engelleyemezsiniz. Ancak çocuğunuzun felaketi nasıl deneyimleyeceği konusunda çok büyük bir etkiye sahipsiniz. Duygularını anlamalarına ve bunlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir ve mümkün olduğunca güvende hissetmelerini sağlayabilirsiniz. O anda sakin kalabilmek adına böyle bir ihtimale karşı daha önceden hazırlık yapmış olmak elzemdir.

Çocukların Anlayacağı Şekilde Doğal Afetleri Anlatmak

Çocuklarımıza herhangi bir doğal afet anında yardımcı olabilmek için öncesinde “doğal afet” kavramını pekiştirmelerine ve özümsemelerine yardımcı olmak gerekir. Doğal afetin en basit tanımını şu şekilde yapabiliriz: Yer kabuğunda veya iklimde ani bir değişiklik gibi doğal süreçlerin başlattığı olumsuz bir olay. Doğal afetleri ayırt etmek için kullanabileceğimiz pek çok kategori var, ancak temel üç tanesi şöyle: Jeolojik doğal afetler, hidrolojik doğal afetler ve meteorolojik doğal afetler. Ancak bu temel sınıflandırmalar, son yıllarda artan iklim değişikliği tehdidiyle biraz daha bulanıklaşmaya başladı. Bilim insanlarının tahmin ettiği doğal afetler, ya eskisi kadar sık meydana gelmemiş olabilir ya da yoğunluğu, daha sıcak iklim, yükselen deniz seviyeleri ve ekosistemlerin bozulmasından kaynaklanmış olabilir.

Çocuklar İçin Jeolojik Doğal Afetleri Tanımlamak

Depremler: Depremler, dünya yüzeyinin sallanması, yuvarlanması veya ani şokudur. Bunlar, dünyanın stresi serbest bırakmanın doğal yollarıdır. Her yıl bir milyondan fazla deprem dünyayı sallar. Depremler genellikle bir dakikadan kısa sürmelerine rağmen geniş alanlarda hissedilebilirler. Depremler tahmin edilemez – bilim adamları bunun üzerinde çalışıyor olsalar da. Dünyanın yüzeyinde birbirinin yanından sürekli ve yavaş hareket eden yaklaşık 20 levha vardır. Levhalar sıkıştığında veya esnediğinde, kenarlarında devasa kayalar oluşur ve kayalar büyük bir kuvvetle kayarak depreme neden olur. Bir kalemi yatay olarak tuttuğunuzu hayal edin. Kalemin her iki ucuna aşağı doğru bastırarak bir kuvvet uygularsanız, kalemin büküldüğünü görürsünüz. Yeterince kuvvet uygulandıktan sonra, kurşun kalem ortadan kırılır ve üzerine yüklediğiniz baskıyı serbest bırakır. Yerkabuğu da aynı şekilde davranır. Plakalar hareket ettikçe kendilerine ve birbirlerine kuvvet uygularlar. Kuvvet yeterince büyük olduğunda, kabuk kırılmaya zorlanır. Kırılma meydana geldiğinde stres, hissedip deprem olarak adlandırdığımız dalgalar şeklinde Dünya’da hareket eden enerji olarak salınır.

Çığlar ve Heyelanlar: Materyalin bir tür yokuştan aşağı aktığı zamanda meydana gelir. Çığ durumunda bu materyal, savunmasız bir konumda birikmiş veya altındaki buzun yapısını zayıflatan aniden gelen bir sıcak iklim nedeniyle düşen kar olacaktır. Dağ yamaçlarında zayıflamış materyal nedeniyle meydana gelme eğiliminde olan heyelanlar için de aynı prensip geçerlidir. Bunun nedeni yağmur veya kazı olabilir. Madenlerde ayrıca, metal veya diğer mineralleri toplarken destekleyici malzemenin çıkarılması nedeniyle heyelan yaşama eğilimi vardır.

Volkanik Patlamalar: Volkanik patlamalar da tektonik plakaların hareketiyle üretilen enerjinin bir sonucudur. Yerkabuğu bu enerjiyi ürettiğinde, bunun bir kısmı ısı şeklinde yayılır. Dünya yüzeyinin altında, kayanın eriyip magma haline gelmesine yetecek kadar ısınır. Bu erimiş kaya, onu çevreleyen kayadan daha hafiftir, bu nedenle yüzeye doğru hareket etmeye başlar ve sonunda bir volkan şeklinde patlar. Bununla birlikte, erimiş lav genellikle birincil endişe kaynağı değildir. Uçan aşırı sıcak gazlar ve kaya yığınları ve seyahat ettiği hız, tehlikeli bir akışa neden olur.

Çocuklar İçin Meteorolojik Doğal Afetleri Tanımlamak

Tipi, Kar Fırtınası, Dolu: Bu, şiddetli rüzgarların zaten düşmüş olan karı harekete geçirmesiyle oluşur. Seyahati, tıbbi bakımı ve tarımı engellediği için tehlikeli ve zarar verici doğal afetlerdir. Bazen yağmur, çok soğuk koşullarda iken donar ve yere çarptıktan sonra donmuş halde kalır, buna da dolu denir.

Kasırgalar: Temel olarak, ılık nemli hava suyun üzerinde yükselmeye başladığında bir kasırga meydana gelir. Bu süreç devam ettiğinde, büyük bulut kümeleri, bir fırtınaya dönüşmeye, yani bir girdap oluşturmaya başlar. Bunun nedeni, uzun mesafelerde asılı duran veya hareket halindeki herhangi bir şeyin düz bir çizgiden sapmaya başladığını belirten, dünyanın “Coriolis Etkisidir”. Bir kasırga karaya ulaştığında tehlikeli olabilir çünkü bölge üzerinde zararlı etkileri olabilecek aşırı rüzgarlara, yağışlara ve sellere neden olur.

Sıcak Hava Dalgaları ve Kuraklık: Bunlar, aşırı ısınmadan kaynaklanan ölümler, mahsulün bozulması ve orman yangınları gibi bir dizi soruna neden olabilecek aşırı sıcak havaların önemli dönemleridir. Sıcak ormanlık alanlarda, ağaçlar genellikle güneş tarafından kurutulur, bu da onları kolayca tutuşabilir hale getirir ve komşu ağaçlara ve binalara yangın yayma ihtimalini doğurur.

Çocuklar İçin Hidrolojik Doğal Afetleri Tanımlamak

Tsunami: Bu tür doğal afet, depremin yarattığı dalgaların suya yansımasıdır. Tsunamiler genellikle depremlerden çok daha yıkıcıdır, çünkü dalgalar kıyıya ulaştıktan sonra karada 16 km kadar uzağa gidebilir. Ve tsunamiler yalnızca bir dalgadan oluşmazlar, genellikle ilk dalga vuruşlarından sonra dört veya beş dalganın gelebileceği bir dalga dizisine sahiptirler. İki tsunami dalga arasında 160 kilometre kadar mesafe olabilir, yani sonraki dalgalar beş dakika ile iki saat arasında herhangi bir zaman diliminde vurabilir.

Seller: Seller birçok nedenden kaynaklanabilir ve her zaman afet değildir, bu nedenle bu doğal afetin coğrafyada tanımlanmasını zorlaştırır. Sel, şehir, kasaba veya köy gibi tipik olarak kuru ve insanların yaşadığı bir alandaki su akışıdır. Buna, vadileri sular altında bırakan veya normalde suyun bulunduğu yerlerde sınırları aşan, benzeri görülmemiş düzeyde yağmur neden olabilir. Ayrıca, suyun yüksekten alçak zemine doğru hareket ettiği buzulların ani erimesinden de kaynaklanabilir. Bazen seller, özellikle doğal veya kırsal alanlarda toprağı zenginleştirebilecekleri için memnuniyetle karşılanır.

Doğal Afet Sonrası Çocuklarla Doğru & Sağlıklı İletişim Adımları

1. Meydana Gelen Olay Açıklamak

Başınıza gelmediği sürece çocuğunuzu bir doğal afet felaketinden korumanın ve bu toplumsal olayın dışında bırakmanın daha iyi olacağını düşünebilirsiniz. Ancak ilkokul öğrencileri, haberlere bir göz atabilir veya sınıf arkadaşlarının bu konuda konuştuğunu duyabilir, hatta anaokullarında da durum aynı olabilir. Doğal afetler her yaş grubuna ailesi ve okulu tarafından anlatılmalı. Özellikle küçük yaş grubunun doğru bilgiyi güvendiği kişilerden kendi alanında öğrenmesi, deneyimlemesi oldukça önemli. Olası bir doğal afette ne olduğunu anlamak ve ona göre davranmasını sağlamak için şimdiden doğru bilgilerin aktarılması gerekiyor. Örneğin konumuz deprem ise küçük yaş grubu için depremin bir doğa olayı olduğunu aynı kar yağması, güneşin açması gibi bazen de dünyamızda yer altındaki hareketlenmeden kaynaklı sarsıntıların olabileceğini anlatabilirsiniz. Biz nasıl ki kardan korkmuyor hatta kar topu savaşı veya kardan adam yapmayı çok seviyorsak kar ile oynamadan önce de yaptıklarınızdan bahsedebilirsiniz. Mesela mont, eldiven, şapka, bot, atkı gibi kışlık kalın giysiler kullanıyoruz. Deprem de bir doğal afettir ve korkulacak bir şey değildir. Sadece önlem almamız gerekmektedir. Deprem öncesi ve deprem sırasında alacağımız önlemler çok kıymetlidir. Deprem öncesinde deprem çantası oluşturabiliriz. Deprem çantamızda mutlaka olması gerekenler vardır. Deprem öncesinde bir de evimizde veya okulumuzda güvenli bir alan belirleyebiliriz. Bu alan, herhangi bir durumda bizim birlikte kolayca buluşmamızı sağlar. Aynı zamanda deprem sırasında yapmamamız gereken önemli şeyler vardır. Koşmamalıyız, saklanmamalıyız, asansöre binmemeliyiz gibi bir konuşma gayet açıklayıcı ve net olacaktır. Büyük yaş grubu için tabi ki detaylandırabilirsiniz. Yaş grubuna göre kitaplardan ve oyunlardan destek almak da bir fikirdir.

2. Korkularını Anlamak ve Kabul Etmek

Özellikle oyun kurarak küçük çocuklara ne hakkında gergin olduklarını sorun, böylece endişelerini gidermeye çalışabilirsiniz. Büyük ya da küçük korkularından herhangi birini doğrulayın ve bir tür güvence sağlayın. Örneğin, depremlerin ışıkları söndürebileceğini söyleyebilirsiniz, ancak karanlıkta kalmamaları için çok sayıda el feneriniz ve piliniz hazırdır. Hem de karanlığı deneyimlemeleri için öncesinde bunu oyuna çevirebilirsiniz; “Bak, her şey aynı yerde, bir problem yok,” mesajı önemlidir. Çocuğunuzun yaşadıklarını doğrulamak için olup bitenler konusunda dürüst olun, ancak anlayabilecekleri düzeyde doğruyu söyleyin ve onları daha fazla korkutabilecek gereksiz ayrıntıları paylaşmaktan kaçının. Sizi gergin hissettiren herhangi bir endişeyi göz ardı etmemeye çalışın. Çocuğunuz depremden veya yangından korktuğunu söylüyorsa, onlara bu tür olayların olmasını her zaman engelleyemeyeceğimizi, ancak olması durumunda olabildiğince güvenli olacak şekilde bir plan yapabileceğimizi söyleyebilirsiniz. Bu konuşmalardan sonra mutlaka “Aile ve sevdiklerimiz olarak şu anda güvendeyiz,” mesajını verin.

3. Tüm Soruları Tek Tek Yanıtlamak, Detaylandırmak

Meydana gelen hadiseyi anlattıktan sonra çocuğunuzun büyük bir ihtimalle çokça sorusu olacaktır. Sorular şunun gibi olabilir ve değişebilir: İtfaiyeciler yangını söndürmek için ormana su dökemezler mi? İnsanlar incindi mi? Dürüstçe cevap vermeye çalışın, ancak her şeyi yaşa uygun tutun. Bir soru sizi şaşırtıyorsa, cevabı bilmediğinizi kabul edin ve onu birlikte bulmayı teklif edin. Bilgileri bulmak için ikiniz birlikte çalışabilirsiniz. Sadece çevrimiçi arama yaparken korkutucu görüntülere dikkat edin. Ayrıca, çocuğunuzun hemen bir sorusu olmasa da endişelenmeyin. Sadece duygularını ayıklıyor olabilir; belki de sorular daha sonra gelecek. Siz ne olursa olsun yanında olduğunuzu ve sorularını cevaplamaya hazır olduğunuzu gösterin.

4. Konfor, Rahatlık ve Güven Sunmak.

Doğrudan veya medya görüntüleri yoluyla bir doğal afet geçirdikten sonra çocuklar, ailelerinin güvenliği konusunda endişelenmeye veya olayın tekrar olacağından korkmaya eğilimlidirler. Çocuğunuzun güvenlik duygusunu geri kazanın; afet planını gözden geçirerek ve acil durum kitini göstererek hazırlıklı olduğunuzu gösterin. Soğukkanlılık ve güven aşılama adımları bu noktada kritik ve elzemdir.

5. Umut Işığı Arayarak İyi Yanından Bakmaya Çalışmak

Bir zamanlar yuvanız olan bir moloz yığınının ortasındayken durumun iyi yanından bakmaya çalışmak ve umut dolu bir tutum sergilemek elbette aşırı derecede zorlayıcı olabilir. Bununla birlikte, bu tür trajik durumlarda bile, umutsuzluktansa iyimserlik belirtileri göstermek daha iyidir. Kimin incinmediği, neyin kaybolmadığı gibi olumlu yönlere odaklanırsanız, çocuğunuz diyaloğunun bu kısmını da kapacak ve yalnızca bu trajediyle nasıl başa çıkacağını değil, aynı zamanda geleceğe nasıl bakacağını da öğrenecek. Bu nedenle, evinizin gördüğü zarar üzerinde durmak yerine, “Ev için üzülsem de, iyi haber şu ki, ev yeniden inşa edilebilir. Ve en önemlisi, ailemiz güvende ve biz birlikteyiz. Bizim birlikte ve güvende olduğun her yer yeni yuvamız olabilir,” diyebilirsiniz.

6. Rutinlere ve Normalliğe Olabildiğince Sadık Kalmak

Her ne kadar ilk etapta oldukça zor olsa da, bir doğal afetten sonra mümkün olduğunca tanıdık rutinlere dönmeye çalışın. Burada önemli olan, yapabildiğiniz ve koruyabildiğiniz rutinlere sadık kalabilmek. Elbette hiç kimse sizden hayatına kaldığı yerden, hiçbir şey olmamış gibi devam etmenizi beklemiyor. Bir otelde veya bir akrabanızın evinde birkaç gün (veya hafta) geçirseniz bile, daha önce yaptığınız bazı şeyleri yine de yapabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuza her zaman yatmadan önce bir hikaye okuyorsanız, bu ritüele devam edin. Bu basit rutinleri, yemek vakitleri ve öğle uykuları gibi diğerlerini de sürdürmek, çocuğunuzun kaygısını azaltacak ve bir nebze de olsa normallik hissiyatı erecektir.

7. Medya Tüketimini Sınırlamak

Özellikle ülkeyi derinden etkileyen bir afet sonrasında tüm medya kanallarında – hatta sosyal medya kanallarında da – sadece bu olaya dair görüntü ve haberlerin yaygınlaşması beklenen bir durum. Her ne kadar afetle ilgili haberleri takip etmek isteseniz de, çocuğunuzun medyada yer almasını sınırlayın. Yıkılan evlerin, yaralı insanların görüntüleri veya olay yerinde çekilen kadrajlar çocuklar için korkutucu olabilir. Ayrıca birçok çocuk, haber kaynaklarının aynı konuları tekrar tekrar yayınladığının farkında değil. Bu yüzden bir hikaye gördüklerinde veya duyduklarında, bunun tekrar tekrar olduğunu – dolayısıyla da olacağını – düşünebilirler. Bu durum da güvensizlik yaratır ve olumsuz duyguları tetikler. Çocuklarınızın halihazırda stres ve kaygı içerisinde olduğunu göz önünde bulundurursak bir de medyadaki olumsuzluklardan etkilenmesini istemezsiniz.

8. Stres & Anksiyete Belirtilerini Yakından Takip Etmek

Endişeli çocukların harekete geçebileceğini, öfke nöbetleri geçirebileceğini veya uyku düzenlerini, iştahlarını, davranışlarını veya ruh hallerini değiştirebileceğini unutmayın. Çocuğunuz daha önce korku yaratmayan şeylerden de korkabilir. Örneğin, bir sel felaketinden sonra, ne zaman yağmur yağsa korkabilirler. Bu duygular çocuğunuzu günlük işlevlerinden alıkoyacak kadar yoğun olmadığı sürece bu tür şeyler normaldir. Öte yandan çocuğun başka zamanlarda düzenli olarak yapacağı bir şeyi yapma becerisinde bir terslik ya da anormallik fark ederseniz, muhtemelen psikolojik yardım istemenin zamanı gelmiştir. Çocukların bir felaketten sonra kaygı veya depresyon belirtileri göstermesinin yaygın bir durum olduğunu, ancak bu durumun ciddiyet boyutlarının yakından takip edilmesi gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.

Küçük çocuklarla bu şekilde sağlıklı bir iletişim kurmamız ve doğal afet sonrası psikolojilerini olabildiğince korunaklı tutmamız mümkün. Öte yandan daha büyük çocuklar, doğal afetlerin olası sonuçları hakkında daha iyi bir anlayışa sahiptir. Yetişkin çocuklar çoğu durumda daha olası senaryoları hayal edebildikleri için bu onlarda kaygıyı ve endişeyi arttırabilir.

Ayrıntılı bilgi ve açıklamalar sunmak genellikle korkularını yatıştırmaya yardımcı olabilir. Daha büyük çocuklar doğal afetin nerede olduğu ve izlediği yol hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyebilir. Bilmek istediklerini anlamalarına yardımcı olun ve bilgileri saklamaktan kaçının. Yaşa uygun açıklamalar yapın ve hatta bölgenizde meydana gelebilecek diğer doğal afet türleri hakkında birlikte araştırma yapmayı teklif edin. Onları soru sormaya, korkularını ifade etmeye ve iletişim kurmaya teşvik edebilirsiniz.

9. Aileniz İçin Acil Durum Planı Oluşturmak

Halihazırda bir aile güvenlik planınız yoksa oluşturun ve bunu çocuğunuzla paylaşın. Ailenizin buluşma yerini veya acil durum yiyecek ve suyunun nerede saklandığını bilmek, afet durumunda ne yapmaları gerektiği konusunda kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olabilir. Yeryüzünde potansiyel olarak bir tür doğal afete maruz kalmayan hiçbir yer yoktur. Ülkemizin ise hareketli ve aktif fay hatları üzerine kurulu olduğu da yadsınamaz bir gerçek. Tüm ailelerin evde bir afet planı ve acil durum malzemeleri olmalıdır. Bu planın şekli, coğrafi konumunuza ve orada meydana gelmesi muhtemel doğal afet türlerine bağlı olarak değişebilir.

Ailenizin tüm üyelerinin iş veya okul gibi farklı yerlerdeyse ulaşabilecekleri bir buluşma yeri seçin. Evinizde acil durum telefon numaralarının yazılı olduğu bir liste tutun. Birçok afet için bodrumda olmak en güvenli yerdir, bu nedenle çocukların oraya nasıl gitmeleri gerektiğini bildiklerinden emin olun. Evden ayrılmanız gerekirse nereye sığınacağınıza dair bir plan yapın. Eğer varsa, evcil hayvanların da barınmaya ihtiyacı olabilir, dolayısıyla onlar için de bir aksiyon planı oluşturun. Bozulmayan gıda, su, ilaçlar, ilk yardım çantası, el fenerleri, piller ve kağıt ürünleri gibi malzemelerle bir acil durum çantası hazırlayın. Çocuklarınızın onları oyalamak için yapabileceği bazı aktiviteleri veya oyuncakları da bu çantaya dahil etmek iyi bir fikirdir. Yapacak hiçbir şey olmadan beklemek zorunda kalırlarsa, muhtemelen daha gergin olacaklardır.

Deprem Sonrası İyileşme Sürecinde İletişim

Yaşı ne olursa olsun, çocuklar kötü şeylerin ne zaman olduğunu bilirler ve neler yaşadıklarını hatırlarlar. Korkunç bir olaydan sonra, genellikle davranışlarında değişiklikler görmek beklenen bir durumdur. Daha çok ağlayabilir ve gitmemizi istemeyebilir, öfke nöbetleri geçirebilir, başkalarına vurabilir, uyumakta güçlük çekebilir, daha önce onları rahatsız etmeyen şeylerden korkabilir ya da bazı becerilerini kaybedebilirler. Bunun gibi değişiklikler, yardıma ihtiyaç duyduklarının bir işaretidir. Ebeveynleri olarak onlara iyileşme sürecinde yardımcı ve destek olabileceğiniz bu adımlardan faydalanabilirsiniz.

Önce güvenlik:

• Onu tutun veya size yakın kalmasına izin verin.
• İşler korkutucu ya da zor olduğunda onunla ilgileneceğinizi söyleyin. Konuşmayı henüz öğrenmekte olan çocuklar için “Baban burada” gibi basit cümle ve kelimeler kullanın.
• Onu ürkütücü TV görüntülerinden ve konuşmalardan uzak tutun.
• İkinizin de sevdiği bir şarkıyı söylemek veya bir hikaye anlatmak gibi tanıdık şeyler yapın.
• Bundan sonra ne olacağını (bildiğiniz ölçüde) ona bildirin.
• En azından yatma vakti için tahmin edilebilir bir rutininiz olsun.
• Uzakta olmanız gerektiğinde onu tanıdık insanlarla bırakın.
• Ona nereye gittiğinizi ve ne zaman döneceğinizi söyleyin.

Duyguları ifade etme:

• Küçük çocuklar genellikle endişelendiklerinde veya korktuklarında “kötü davranırlar”. Çocuklar bir şey istemenin bir yolu olarak “harekete geçebilirler” ve zor duygular, beraberinde zor davranışları getirir.
• Çocuğunuzun nasıl hissettiğini adlandırmasına yardımcı olun: “korkmuş”, “mutlu”, “kızgın”, “üzgün”. Ona böyle hissetmesinin normal olduğunu söyleyin.
• Çocuğunuza, “Şu anda sinirlendiğini görebiliyorum ama biz kendimize, başkalarına ve eşyalara zarar vermiyoruz. Bu yüzden bana vuramazsın, istersen sarılabiliriz.” diyebilirsiniz.
• Çocuğunuzun öfkesini, başkasını incitmeyecek şekilde kelimelerle, oyunlarla veya çizimlerle ifade etmesine yardımcı olun.
• Sizin ve çocuğunuzun iyi hissetmesine yardımcı olacak iyi giden şeyler hakkında konuşun.
• Çocuğunuzun liderliğini takip edin. Farklı çocukların farklı şeylere ihtiyacı vardır. Bazı çocukların etrafta koşması gerekir, bazılarının ise kucaklanması.

Çocuğunuzun ihtiyaçlarını dinleme:

• Çocuklar hikayelerini anlatmak için oyunu kullanırlar. Örneğin, depremin nasıl olduğunu göstermek için bloklar fırlatabilirler. Sizden nasıl ayrıldıklarını göstermek için oyuncak hayvanları ayırabilirler.
• Çocuğunuzun deprem sırasında ve sonrasında yaşananları anlatmasını sağlayın.
• Bir hikayeye sahip olmak, çocuğunuzun olanları anlamlandırmasına ve bununla daha iyi başa çıkmasına yardımcı olur.
• Yalnızca olanları adım adım değil, aynı zamanda ikinizin de nasıl hissettiğini adın adım göstererek ve anlatarak çocuğunuzun oyununa katılın.
• Çocuğunuzun oyunu yönetmesine izin verin ve mutlaka eşlik edin. Verdiği rolleri değiştirmeyin.
• Hikayeyi anlatırken çocuğunuzun liderliğini takip edin. Hikaye zorlaştığında, küçük çocuğunuzun molalara ihtiyacı olabilir; etrafta koşmak ya da başka bir şey oynamak gibi. Bu gayet normaldir ve hazır olduğunda kendisi hikayeye geri dönecektir.
• Çocuklarınızın depremle ilgili oyunlarını izlemek veya hikayelerini dinlemek zor olabilir. Sizin için üzülmeden dinleyebilmek çok zorsa destek alın.

Bağlantıda kalma:

• Bir noktada hatırlanması gereken en önemli şey, çocuğunuzun size ihtiyacı olduğudur.
• Bilindik bir uyku vakti hikayesi, bir şarkı, bir dua veya aile gelenekleri gibi basit şeyler size ve çocuğunuza hayatınızı hatırlatır ve umut vadeder.
• Ancak kendinize de iyi baktığınızda çocuğunuza en iyi şekilde yardımcı olabilirsiniz. İhtiyacınız olduğunda başkalarından destek alın.
• Çocuğunuza birlikte olacağınız konusunda güvence verin.
• Çocuğunuzdan ayrılmanız gerekiyorsa, ne kadar süreyle ve ne zaman geri döneceğinizi ona bildirin. Mümkünse ayrılmadan önce size ait bir şey bırakın.
• Bir şeyleri düzeltemeseniz bile sadece çocuğunuzun yanında olmak ona destek verecektir.

Bunlara Dikkat!

• Çocuklar çoğu zaman ebeveynlerinin endişelerinin farkındadır, ancak kriz anlarında özellikle hassastırlar. Ebeveynler çocuklarına endişelerini itiraf etmeli ve aynı zamanda afetle başa çıkma yeteneklerini vurgulamalıdır.
• Kişisel temas güven vericidir. Çocuklarınıza sarılın ve dokunun.
• Çocuklarla olay hakkında konuşmak korkularını azaltabilir. Olayı çocuğun anlayabileceği kelimelerle ve onu bunaltmayacak ayrıntı düzeyinde anlatmak önemlidir.
• Yakın zamandaki felaketler ve güvenliklerini sağlamaya yönelik mevcut planlar ile birlikte kurtarma planları hakkında sakin bir şekilde gerçekçi bilgiler sağlayın.
• Bir çocuğun yaşı, çocuğun felakete nasıl tepki vereceğini etkiler. Örneğin, altı yaşındaki çocuklar okula gitmeyi reddederek endişelerini gösterebilirken, ergenler endişelerini en aza indirebilir, ancak ebeveynleri ile daha fazla tartışabilir ve okul performanslarında düşüş gösterebilir.
• Çocuklarınızı duyguları hakkında konuşmaya teşvik edin.
• Bir arkadaş veya aile üyesi ölmüş veya ciddi şekilde yaralanmışsa veya çocuğun okulu veya evi ciddi şekilde hasar görmüşse, çocuğun zorluklarla karşılaşma olasılığı daha yüksektir.
• İş, okul, oyun, yemek ve dinlenme için günlük rutininizi yeniden oluşturun.
• Aile ve toplum yaşamını düzeltmeye yardımcı olduklarını hissetmelerini sağlamak için onlara belirli işler, sorumluluklar ve görevler vererek çocuklarınızı sürece dahil edebilirsiniz.
• Sorumlu davranışları övün ve takdir edin.
• Çocuklarınızı aile afet planınızı güncellemeye yardımcı olmaya teşvik edin.
• Çocuklarınızın felaketlere karşı çeşitli ve farklı tepkiler verebilir, daha önce karşılaşmadığınız tavırlar sergileyebilir; bunların olabilme ihtimali her daim vardır.

Doğal afetlerin bir felaketle sonuçlanma ihtimalleri üzerinde çok fazla kontrolümüz yok, bu yüzden de bu tür olaylar çocuklar hem yetişkinler için korkutucudur. Aileniz bir felaketten hiç etkilenmemiş olsa bile, çocuklarınız bir noktada olanlardan kesinlikle haberdar olacaktır. Hem bilgilendirici hem de güven verici açık ve dürüst konuşmalar yaparak çocukların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olabilirsiniz. Halihazırda bir afet planınız yoksa, bir afet meydana geldiğinde ailenizin neye ihtiyacı olabileceğini düşünmeye başlayarak ilk adımı atabilir, acil durum malzemeleri hazırlayabilir ve bir toplantı planı oluşturabilirsiniz.

Yazımız Uzman Klinik Psikolog İdil Dikici Albar tarafından incelenmiş, düzenlenmiş ve onaylanmıştır.

Referans & Kaynaklar:

• https://www.verywellfamily.com/how-to-talk-to-kids-about-natural-disasters-6745900
• https://www.parents.com/parenting/explaining-the-aftermath-of-nautural-disasters-to-kids/
• https://www.twinkl.com.tr/teaching-wiki/natural-disasters
• https://www.weatherwizkids.com/weather-earthquake.htm#:~:text=Earthquakes%20are%20the%20shaking%2C%20rolling,and%20along%20the%20East%20Coast.
• https://www.childrens.health.qld.gov.au/wp-content/uploads/PDF/qcpimh/QCPIMH-recovering-together-after-earthquake.pdf